İlk Türk İslam Devletleri-KPSS

İlk Türk İslam Devletleri- KPSS-2023

Talas Savaşı ( Atlık Savaşı )-751

• Abbasiler ile Çinliler arasında olmuştur.
• Nedeni: Orta Asya'da güçlü bir Türk devletinin olmamasını fırsat bilen Çinlilerin Orta Asya'ya hakim olmak istemeleri
• Bu savaş sonrasında Karluklar İslamiyet'i seçti ve Abbasilerin yanında oldular.
• Türk-Arap ilişkileri düzelmeye başlamıştır. Türkler kitleler halinde Müslüman olmaya başladılar.
• Uygur dönemindeki sanat eserleri batıya taşınmıştır.
• Bu savaş sonucunda Orta Asya'nın Çin hakimiyetine girmesi de önlenmiştir.

Orta Asya Türk İslam Devletleri

karahanlılar

Karahanlılar ( Afrasiyapoğulları- İlighanlar)

• Orta Asya'da kurulan ilk Türk İslam devletidir.
• Kurucusu: Kül Bilge Kadir Han
• Merkez: Balasagun
• Karluk, Yağma, Çiğil, Tuhsi Türk boylarından oluşur.
• Resmi dili: Türkçe
• Satuk Buğra Han döneminde İslamiyet'i kabul ettiler.
• Satuk Buğra Han adını Abdülkerim olarak değiştirdi.
• Satuk Buğra Han unvanları; el mücahit, el gazi
• Karahanlılar'da ilk Türk İslam medresesi olan Semerkant Medresesi Tamgaç Buğra Han döneminde açıldı.
• Dünyada ilk defa burslu öğrencilik Karahanlılar döneminde oldu.
• İlk defa GULAM SİSTEMİ uygulandı.
• İlk defa RİBAT açıldı. ( Ribat; dini yayma merkezi, gazilere sığınak merkezi ve yol güvenliğini sağlamaktadır. )
• Devlet resmi dini olarak İslam'ı kabul eden ilk büyük Türk İslam devleti; Karahanlılar
• Sonrasında Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar olarak ikiye ayrıldı.
• Doğu Karahanlılar'a Karahitaylar, Batı Karahanlılar'a ise Harzemşahlar son verdi.

gazneliler

Gazneliler

• Kurucusu: Alp Tigin
• En önemli hükümdarı: Gazneli Mahmut
• Gazneli Mahmut unvanları: Zamanın yeganesi, Alemin Arslanı, Sultan
• Gazneli Mahmut döneminde Hindistan'a 17 kez sefer düzenlendi. 

Hindistan seferlerinin amaçları;

• Hindistan'da islamiyeti yaymak, 
• Hindistan'ın yer altı ve yer üstü zenginliklerinden yararlanmak
• Bölücü mezhepleri ortadan kaldırmak

Not: Gazneli Mahmut Sumnat Seferi sonrasında ' Put Kırıcı' unvanını aldı.

Not: Gazneli Mahmut Biruni için ' Sarayımın en değerli hazinesi' demiştir.

• Gaznelilerin Selçuklulara karşı kaybettiği savaşlar; Serash, Nesa ve Dandanakan Savaşları

Gaznelilerin yıkılış nedenleri:

• Geniş coğrafyada hüküm sürmesi
• Etnik farklılıkların fazla olması
• Orduda isyanların fazlalaşması

Not: Gaznelilere Gurlular son vermiştir.

Büyük Selçuklu Devleti

Büyük Selçuklu Devleti ( 1040-1137 )

Kurucusu: Tuğrul Bey

1040-Dandanakan Savaşı sonucu İran'da kurulmuştur.

1048-Pasinler Savaşı sonucu Gürcü Kralı Lipanit esir alındı.

1055-Tuğrul Bey Abbasileri Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardı. Bu yüzden Abbasi halifesi Tuğrul Bey'e ' Doğunun ve Batının Hükümdarı' unvanını verdi.

1064- Sultan Alparslan Ani'yi fethetti. Bu nedenle kendisine ' Ebu'l Feth ( Fetihlerin Babası ) unvanı verildi.

1071-Malazgirt Savaşı:

• Bu savaşta peçenekler ve uzlar yer değiştirdi.
• Savaş sonrasında Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı.
• Anadolu'da ilk Türk-İslam devleti kuruldu.
• Romen Diyojen esir alındı.
• Bizanslılar Haçlı İttifakı başlattı.
• Sultan Alparslan'a ' İslam Ülkelerinin Sultanı' unvanı verildi.

Büyük Selçuklu Devleti Yıkılma Nedenleri:

• Haşhaşilik ( Batinilik ) faaliyetleri
• Abbasilerin gizli faaliyetleri
• Taht kavgaları
• Oğuzların devlete küsmesi
• Melik ve Atabeylerin bağımsız hareket etmesi
• Katvan Savaşı'nın Karahitaylılar'a kaybedilmesi
• Sultan Sencer'in ölümü

Büyük Selçuk Devleti Sonrasında Kurulan Devletler

• İran
• Kirman Devleti
• Türkiye Selçukluları
• Suriye Selçukluları kuruldu.

Kurulan Atabeylikler

• Şam ( Böri ) Atabeyliği
• Musul- Halep ( Zengi ) Atabeyliği
• Azerbeycan ( İldeniz ) Atabeyliği
• Fars ( Salbur ) Atabeyliği

Mısır'da Kurulan İlk Türk İslam Devletleri

Tolunoğulları ( 868-905)

• Kurucusu: Tolunoğlu Ahmet
• Anlamı: Dolunay
• Mısır'da kurulan ilk Türk- İslam devletidir.
• Tevaifi Mülük Devletidir.
• Maristan ( hastane ) yaptırdı. Ücretsiz ilaç dağıttı.
• Abbasiler son verdi.

Akşitler ( Ihşidler) ( 935-969)

• Kurucusu: Muhammed Bin Togaç
• Anlamı: Prens
• Muhammet Bin Togaç'ın unvanı; Akşit ( Nuryüzlü)
• Tevaifi Mülük devletidir.
• Mekke ve Medine'ye sahip çıkan ilk Türk İslam devleti Akşitlerdir.

Eyyubiler ( 1171-1252 )

• Kurucusu: Selahattin Eyyubi
• Hıttin Savaşı sonucu Kudüs alındı.
• Selahattin Eyyubi'ye ' Hadimul Haremeyn ( İki yerin hizmetçisi) ve Şarkın En Sevgilisi' unvanları verildi.

Memlukler ( Devlet-i Türkiye ) ( 1250-1517 )

• Kurucusu: Aybek
• Kelime anlamı: Köle veya Kökmen
• Resmi dil: Türkçe ve Arapça
• 1260- Ayn Calud Savaşı ve 1277- Elbistan Savaşı'da Moğollar'ı durdurdu.
• 1517-Ridaniye Savaşı sonucu yıkıldı.

Anadolu'da Kurulan İlk Türk- İslam Devletleri

Danişmentliler

• Sivas, Tokat, Malatya civarında kuruldu.
• Önemli eserleri; Kayseri Ulu Camii , Niksar- Yağıbasan Medresesi ( Anadolu'da kurulan ilk medrese)

Saltuklular

• Erzurum ve çevresinde kuruldu.
• Önemli eserleri; Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Kale Camii, Tepsi Minare, Micingerd Kalesi

Mengücekler

• Erzincan ve Divriği çevresinde kuruldu.
• Divriği Ulu Camii, UNESCO tarafından 1985 yılında korumaya alındı.
• Erzincan depremleri nedeniyle Mengüceklerin eserleri günümüze ulaşamadı.

Artuklar

• Anadolu'da üç şube şeklinde kuruldu.
• Önemli eserleri; Hasankeyf, Semanın Medresesi, Malabadi Köprüsü, Hatuniye Medresesi, Necmettin Külliyesi

Çaka Beyliği

• İlk Türk denizcisi; Çaka Bey
• 1081- Deniz Kuvvetleri Komutanlığı kuruluş yıldönümü olarak kutlanır.
• Bizans İmparatorluğu son vermiştir.

Orta Asya ve Yakın Doğu'da Kurulan Türk Devletleri

Akkoyunlular

• Şii karakterli devlettir.
• En önemli hükümdarı: Uzun Hasan
• Kuranı Kerim'i Türkçeye çevirdi.
• Dede Korkut hikayelerini yazılı hale getirdiler.
• 1402- Ankara Savaşı'nda Osmanlı'ya rakip oldu.
• 1473-Otlukbeli Savaşı'nda yıkılma sürecine girdi.
• Önemli bilim adamları: Ali Kuşçu, Celaleddin Devvani

Karakoyunlular

• Akkoyunlular son verdi.
• Azerbeycan'ın Türkleşmesinde etkilidir.

Safeviler

• İran'da kurulan Şii karakterli devlettir.
• 1514-Çaldıran Savaşı'nda yıkılma sürecine girdi.

Babür İmparatorluğu

• Kurucusu: Babürşah
• Hindistan'da kuruldu.
• Babürname ( Vekayüname ) ünlü eserdir.
• Şah Cihan eşi Mümtaz Sultan'a Tac Mahal yaptırdı. ( Ercüment-i Nur Banu )
• İngiltere son verdi.

Harzemşahlar

• Kurulduğu bölgenin adını aldılar.
• Kendini Büyük Selçuklu Devleti'nin devamı gördü.
• Otrar Faciası yaşandı
• 1230- Yassıçemen Savaşı sonucu Anadolu Selçuklu Devleti'ne yenildi.

Timur Devleti

• Kendisi Türk, halkı ve askeri moğoldur.
• Türk tarihine 2 büyük zararı vardır:
• 1. Altınorda Devleti'nin parçalanması
• 2.Osmanlı devletine Ankara Savaşı sonrası Fetret Devri yaşatması
• Önemli bilim adamları: Uluğ bey, Ali Şir Nevai, Hüseyin Baykara, Ali Kuşçu

Cengiz Han ( Moğol İmparatorluğu )

• Yasaname-i Büzürg oluşturuldu.
• Ölmeden önce devleti oğul ve torunları arasında paylaştırdı.

Moğol İmparatorluğunun parçalanması ile ;

• Altınorda Devleti; Karadeniz kuzeyinde kuruldu.
• Çağatay; Azerbaycan'da kuruldu.
• İlhanlı Devleti: İran ve civarında kuruldu. Haşhaşileri, Harzemşahları, Anadolu Selçuklu Devleti'ni ve Abbasileri mağlup ettiler.
• Kubilay Devleti: Çin'de kuruldu. Zamanla asimile oldular. Marko Polo burayı ziyaret etti.